Helvacı Höyücek Yeri: İzmir İli Aliağa İlçesi Helvacı Köyü sınırlarındadır. Menemen Foça karayolu yakınında Gediz (Hermos) Irmağının kuzey kollarından birinin yanındadır. Denizden uzaklığı yaklaşık 10 km.dir. Helvacı Köyün yanında bulunan Höyük ise Melengiç Sekisi Höyük (Höyücek-2) olarak adlandırılmıştır.
Höyük çevredeki köylüler tarafından bir çok yerde gördüğümüz gibi Üyücek diye adlandırılmaktadır.
 |
| Uzaktan Helvacı Höyücek |
 |
| Uzaktan Helvacı Höyücek |
 |
| Uzaktan Helvacı Höyücek |
 |
| Uzaktan Helvacı Höyücek |
Helvacı Höyücek’in Durumu: 1949 ve 1954 yıllarında kazılan Höyük, üzerinden geçirilen toprak yol sayesinde (bugün asfaltlanmıştır) tahrip edilmiştir. Ardından 1994 yılında yol kenarından geçirilen sulama kanalı sayesinde tahribata devam edilmiştir. Kaçak kazılar da höyük tahribatında önemli bir etkendir.
 |
| Helvacı Höyücek |
 |
| Helvacı Höyücek |
 |
| Helvacı Höyücek |
Höyük üzerine açılan yoldan höyüğe bakarsanız höyüğün mimari detayları ve çanak çömlek parçalarını bir kesit şeklinde göreceksiniz.
 |
| Höyük Üzerinden Geçen Yol |
 |
| Höyük Üzerinden Geçen Yol |
Helvacı Höyücek Kazı ve Yüzey Araştırmaları Sonuçları: Menemen ve çevresinde yapılan araştırmalara göre Geç Kalkolitik ve Erken Tunç Çağlarına tarihlenen beş adet eski yerleşim yeri tespit edilebilmiştir. Bu yerleşimler arasında dikkati çeken en önemli yerleşimlerden birisi ve en büyüğü olarak Helvacı Höyücek geçmektedir.
 |
| Höyük Çevresi |
 |
| Höyük Çevresi |
1949 yılında Ord. Prof. Dr. Muzaffer Şenyürek ve arkadaşları tarafından tespit edilen ve üç yerde sondaj açılarak kazısı yapılan Höyük hakkındaki bilgileri Belleten 14’de (1950) “Larisa Civarında Höyücek’de Yapılan Sondaj” başlıklı yazısından öğreniyoruz. Kazı çalışmalarına 1954 yılında da devam edilmiştir.
Höyücek MÖ.3500 yılında iskân görmeye başlamış ve MÖ.2300 yılında Prehistorik diğer yerleşimler gibi büyük yangın veya tahribat sonucu sona ermiştir. Bu felakete sebep olan toplulukların Balkanlar’dan gelen ve Hint-Avrupa kökenli bir dil konuşan istilacı toplumlar olduğu düşünülmektedir.
Yakınında bulunan Aratepe Höyük ve Bekirler (Çeşmesi) Yerleşimi ile ilgili bağlantılarının olduğu belirtilmektedir.
 |
| Höyükten Helvacı Ovası |
 |
| Höyükten Yol ve Su Arkı |
Helvacı Höyük Buluntuları: .İki dönem olarak yapılan kazı sonucu ele geçen malzemeler şöyle özetlenebilir. El yapımı içi ve dışı siyah veya kahverengi boyalı kaplar. Bu kaplar ve benzeri ürünler Troya.I dönemi ürünlerle benzeşim göstermektedir.
Düğmeler, çakmaktaşından kötü şekillendirilmiş yonga ve kazıyıcılar ele geçmiştir. Ayrıca taş dibek, çeşitli baltalar, kolye boncukları, yine bakırdan bızlar ele geçmiştir.
Memeli hayvan kemikleri ve midyeler dönemin beslenme alışkanlıklarını belgelemektedir.
 |
| Höyük Tepesinde Bir Midye |
Höyüğün yanından geçen su kanalının yapımı esnasında Prof.Dr. Ersin Doğer tarafından bir taş stel ele geçmiştir. Bu stel benzerinden Batı Anadolu’da sadece iki adet ele geçmiştir. Diğer stel Troya’da ele geçmiş ve Troya-I dönemine tarihlenmektedir. Bu iki stelde de dikkati çeken ilk ayrıntı, betimlenen insanların cinsiyetinin belli olmasıdır. Bu yörede bulunan en eski tarihli arkeolojik buluntu olarak belirtilmektedir.
 |
| Helvacı Höyücek Taş Stel Çizimi |
Bu taş stele bakarak Ersin Doğer bize şu bilgileri aktarmaktadır ve önemli olduğunu düşünmekteyiz: Bir varsayıma göre, insan tasvirli taş levhalar, iskânı çeviren sur kapısı yanına yerleştiriyorlardı. Büyü işlevi gördükleri için, halkı ve yerleşimi bilinen (saldırgan insan grupları veya vahşi hayvanlar) veya ani (hastalıklar, yangın, deprem) tehlikelerden koruduklarına inanılıyordu. Ancak bu tür tehlikelere karşı kullanılan bu tür muska-fetişlerin Erken Tunç Çağı’nın ikince safhasının sonunda Helvacıköy Höyücek’inde, Batı Anadolu’daki tüm yerleşmeler gibi, bir yangın ve tahribat ile ortadan kalkmış olmasını engelleyemedikleri anlaşılmıştır.”
Kaynakça: Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi III – Helvacıköy –Höyücek’de Bulunmuş Kazıma Figürlü bir Stel –Ersin Doğer – 1995 / Prof .Dr. Ersin Doğer – İlk İskânlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi – Sergi Yayınevi -1998 / http://www.tayproject.org/
Taylan Köken
