Arkeo Denemeler: Mayıs 2013

23 Mayıs 2013 Perşembe

Asar Taşı Kybele Tapınağı-III / İZMİR / AİOLİS –Aliağa –Aşağı Şakran Köyü

Asar Taşı Video-01

Asar Taşı Video-02

Taylan Köken

20 Mayıs 2013 Pazartesi

Asar Taşı Kybele Tapınağı-II / İZMİR / AİOLİS –Aliağa –Aşağı Şakran Köyü

Asar Taşı Kalıntıları: Bergama kazılarını yürüten Alman Kazı Ekibi Felix Pirson öncülüğünde Elaia Antik Kentinde ve bölgede birçok detaylı yüzey araştırmaları gerçekleştirmektedir. Elaia araştırmalarını gerçekleştiren ekibin 2010 yılında Sakartepe ile Gavur Evleri arasında yapmış olduğu yüzey araştırmalarında vadi incelenmiş ve burada beş yerde keramik, tuğla parçaları tespit edilmiştir. Ele geçen malzemelere göre burada değişik büyüklüklerde çiftlikler kurulduğu düşünülmektedir. Buluntular Geç Antik Dönemden, Helenistik Döneme kadar uzanmakta, bir yerde de Geç Bizans Dönemi malzemesine rastlanmıştır.

Asar Taşı Panoramik Görüntü

2.Tapınak Alanı Panoramik Görüntü

Asar Taşı Kuzeydoğu Yönü

Asar Taşı Kuzey Yönü

Asar Taşı Doğu Yönü

Asar Taşı Batı Yönü

Asar Taşı Nişler

Asar Taşı Oda Duvarları

Asar Taşı Doğu Yönünden

Az Bilinen Antik Kentler Bisiklet Turu’ndan sonra ziyaret ettiğimiz bu alanın ihtişamı gerçekten dikkat çekici. Üzülerek söylemek gerekirse “Cahil Defineci Terörü” arkeologlardan önce bu alanı da ziyaret etmiş ve bir hayli zarar vermiştir.

Asar Taşı’na çıkacaklar için önemli bir uyarı yapmalıyım: Bu kaya bloğunun üzerine denize bakan köşeden yer yer yıpranmış basamaklar üzerinden tehlikeli bir biçimde çıkılmaktadır. Kayaya çıkıldığında definecilerin açmış olduğu çukurların atık toprakları yürümeyi zorlaştırmakta ve tehlikeli hale getirmektedir.

Asar Taşına Giden Tarla Yolu

Sakar Tepe ve Asar Taşı

Sakar Tepe ve Asar Taşı

Kybele Tahtı

Kompresör Delikleri

Kybele Tahtı

Kybele Tahtı Sunu Deliği

Kybele Tahtı Sunu Nişi

Kybele Tahtı

Doğu kısmında “Ana Tanrıça Tahtı” olarak nitelendirdiğimiz taht ve sunu çukurları dikkatimizi çekmiştir. Tahtın bir kısmı defineciler tarafından kırılmıştır. Tahtın hemen yanında gördüğümüz kompresör delikleri definecilerin hem ne kadar gözü kara, hem de ne kadar cahil olduklarının adeta ispatı niteliğindedir. Bu tahta yakın olan odada “Sunu Çukuru” bulunmaktadır. Orijinal kayaya 4-5mt derinliğinde, dikdörtgen formda, düzgün olarak açılmıştır. Diğer iki odanın içi defineciler tarafından kazılmıştır. Muhtemelen bu odaların önlerinde de sunak çukurları bulunmaktaydı. Yığılan toprak hem bu alanı tehlikeli hale getirmiş, hem de buluntu durumunun görülmesini kısıtlamıştır. Bu alanda bol miktarda geç dönem seramik kırıntıları yüzeye yayılmıştır.

Ayrıca bu alanın hemen altında bulunan çeşmeden Asar Taşı’na yürürken de bol miktarda keramik kırıntısı gözlemledik. Çeşmenin erken dönemlerde bu alanın su ihtiyacını karşıladığını düşünmekteyiz.

2. Alan (Asar Taşından)

2. Alan Duvarları

2. Tapınak Alanı Defineci Çukuru

Nekropolis Alanı?

Nekropolis Alanı Keramikleri

Asar Taşı’nın doğu yönünde yaklaşık 100mt mesafede, yine orijinal kayaya oyulmuş olan ve düzgün kesilmiş duvarlara sahip “Açık Hava Tapkı Alanları” veya “Yerleşim Yerlerinin” varlığını görüntüledik. Bu alanda düzgün duvarların üzerinde açılmış olan nişler dikkat çekicidir. Bu alanın da değişik yerlerinden defineci terörüne uğradığını gözlemledik. Bu alanın hemen güneyinde kalan zeytinlik üzerinde pithos parçalarıysa bu alanın geçmiş dönemde bir nekropolis olduğunu düşündürmektedir. Benzer parçaları Altınova’daki Körtükaya Yerleşiminde gözlemlemiştik.

Kaynakça: Sefa Taşkın –Mysia ve Işık İnsanları –Sel -1997 / Felix Pirson –Pergamon 2010 –Yakın Çevrede Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları Raporu – 29. Cilt1 Araştırma Sonuçları -2011 / Sayın Şükrü Tül ile şahsi yazışmalarımız.

Taylan Köken

18 Mayıs 2013 Cumartesi

Asar Taşı Kybele Tapınağı-I / İZMİR / AİOLİS –Aliağa –Aşağı Şakran Köyü

Asar Taşının Yeri: İzmir ili Aliağa ilçesi Aşağı Şakran Köyü sınırlarındadır. Köye uzaklığı kuş uçuşu 1,5km kadardır. İzmir-Çanakkale Karayolundan ayrılan, yerel halkın “Eski Şakran Yolu” olarak isimlendirdiği parça taşlı dar bir yolla Asar Taşı’nın yakınına kadar ulaşılabilmektedir. Yaklaşık 500mt’lik bir yol zeytinlikler arasından yürüyerek kat edilmektedir.

Asar Taşı Uydu Görüntüleri

Asar Taşı Tapınak Alanları

Sakar Tepe ve Asar Taşı Panorama

Sakar Tepe Panoramik Görüntü

Reşadiye İskelesi ve Ege Denizi Panorama

Asar Taşı Tapınağı

Asar Taşı’nın Adı: Elaia Antik Kentine çok yakın konumdaki bu Kybele Tapınak Alanı Sakartepe’nin eteklerinde denizi gören bir vadide harika bir konumdadır. Orijinal kayaya oyulmuş olan bu Tapınak yalnız bulunduğu konumla dikkat çekmemektedir. Etrafında bulunan yine orijinal kayalara oyulmuş olan yan tapım alanları ve buranın hemen önünde bulunan zeytinlikler arasındaki keramik kırıntıları dolu alanlar, buranın araştırılması gereken ve derhal SİT alanıyla koruma altına alınmasını gerektiğini düşündürmektedir.

Asar Taşı Kaba Planı

1. Oda Duvarı

1. Oda Kaçak Kazı Çukuru

1. Odadan 2 ve 3. Odaya Geçiş

1-2. Oda Duvarları

2. Oda Duvarı

2. Oda Kaçak Kazı Çukuru

2. Oda Kaçak Kazı Çukuru (İkinci Çukur)

2-3. Oda Duvarları

3. Oda Duvarı

3. Oda Sunu Çukuru?

Asar Taşı’nın bir resmini ilk kez sık sık yararlandığım Google Earth programında gördüm. Orada bu resim Gavur Evleri Kalesi olarak anılmaktaydı. Daha sonra bu resmi kaldırdılar. Asar Taşı adını ise Sefa Taşkın’ın Mysia ve Işık İnsanları kitabında rastladım. Sefa Taşkın şöyle demektedir: “’Asar Taşı’ diyor ona köylüler. El emeğinin bu koca kayayı yontulmuş taşa çevirdiği bellidir. İnsan elinin dümdüz ettiği kaya yüzeyi, oda bölümlerine benzer çıkıntılar, bir sıra oyuklar, canlı başını andıran taş uzantılar doğal kütleyi gizemli bir yapıya dönüştürür. Belki, Hıristiyanlığın başlangıç zamanından kalma kaya üstüne oyulmuş bir kilise kalıntısıdır bu. Belki de ilkçağlardan kalma bir tapınak.

Mysia’da eskiden kalma adlara rastlanan bir çok yerde Ana Tanrıça inancının da izler bıraktığı görülüyor. Ana Tanrıça, Anadolu’nun eski halklarının tinsel dünyasının temelidir. Yüce Ana’nın tapkı yerleri hep dağ başlarında, hep kayalıklarının ucundadır. Çok eski bir halkın belki de “Kutsal Doruk” adını verdiği Sakar’ın yanıbaşında, Kadın Ana’nın bir tapınağı neden olmasın ki? Bu güzel ve sarp kaya belki de Kutsal Ana’nın evidir. Ana Tanrıça, tüm yaban yaşamın egemenidir.”

Asar Taşa Yakın Keramik Parçaları

Asar Taşa Yakın Keramik Parçaları

Asar Taşı Üzerindeki Keramikler

Asar Taşına Yakın Çeşme

Daha önce dolaşmış olduğumuz Kybele Kaya Sunaklarında görmüş olduğumuz izler buranın kesinlikle bir Kybele Tapınağı olduğunu bize göstermektedir. Buranın Hıristiyanlıkla alakalı bir kilise olabileceği düşüncesi sanırım buranın üç odaya bölünmüş yapısından kaynaklanmaktadır.

Sayın Şükrü Tül Hocamız ise bize şu bilgileri aktarmıştır; Roma ile müttefik olan Pergamon Krallığı 190 yılında Magnesia’da Seleukoslarla savaşırlar. Roma Ordusu Aigai Kentinin üzerinden Magnesia’ya geçerken bu yolu kullanmıştı. Ardından Mithridates Savaşları için Roma Ordusu Anadolu’ya geçerken yine aynı güzergâhı kullanacaktır. Bu geçişlerde ziyaret edilen Aigai Antik Kentine uğrandığını Bouleuterion (Meclis Binası) kazısında ele geçen Lucullus heykelinin kaidesindeki yazı kanıtlamaktadır. Dolayısıyla bu yol güzergâhında tüm çevreyi gözlemleyen konumundaki bu yapı bir peripolion* olmalıdır. Kilise biçimi taşımayan, Kybele için yapılmış kutsal yerlerin hiç birine benzemeyen, ama odalarındaki yer altı sarnıçlarıyla bu karakol Aigai-Elaia yolunun güvenliği için kurulmuş önemli bir yapıdır.

Gavur Evleri için Aigai Kazısı ekibinden arkadaşlar da, bu kayanın güzel bir Kybele Tapkı Alanı olduğunu söylemişlerdir.

Tüm bilgiler ışığında bu yapının işlevi konusunda şöyle düşünmekteyiz; Bu kaya erken dönemde bir Kybele Kaya Sunağı olarak kullanılmaktaydı. 3. Oda içindeki kuyu bir Sunu Çukuruydu. Daha sonra Asar Taşı Şükrü Tül Hocamızın belirtmiş olduğu gibi bir karakol olarak tekrar oyulmuş ve etrafı gözetleyen bir konumdaki bir karakoldur. 2. alan olarak nitelendirdiğimiz yerde de bu karakolda görevli kişiler kalmaktaydı. Bu karakol ayrıca Sakar Tepe maddesinde varlığını söylediğimiz ve Kaikos Vadisini gözleyen başka bir karakolla bağlantılı olmalıdır.

(*Peripolion: Düşman saldırısını durdurmak ve savunma yapmak amacıyla düzenlenmiş bir istihkam, bir yerleşim alanıdır.)

Taylan Köken