Halisarna Adı: Antik Mysia Bölgesi yerleşimlerinden biridir. Teuthrania
(Kalarga) Ovasını gören bir konumdadır. Sayın Bilge Umar Halisarna’nın Alisarna’dan
gelme olduğunu belirtip bunun Luvi dilinde Ali-S(wa)-Arna olduğunu anlamının da
“Ali’nin (denizin, ya da, tuzun) şifalı kaynağı” anlamına geldiğini
belirtmektedir. Fakat yerleşimin Bergama girişindeki Cleopatra Hamamı
olarak anılan ılıcaya denk geldiğini belirtmesi ise tamamen isim üzerinden tüme
varım yöntemiyle yapmış olduğu hatalı bir değerlendirmedir. Yerleşim koruma
kurulu tarafından Halisarna olarak tescillidir.
 |
| Halisarna Panoramik Görüntü |
 |
| Teuthrania Ovasından Eğrigöl Tepe |
 |
| Teuthrania Ovasından Eğrigöl Tepe |
 |
| Halisarna'dan Kalarga Tepe |
 |
| Halisarna'dan Kalarga Tepe |
 |
| Halisarna'dan Kalarga Tepe |
 |
| Halisarna'dan Pergamon |
Eğrigöl Adı: Eğrigöl köyü adını köyün girişinde bulunan çapı
yaklaşık 100mt olan gölden almaktadır. Bu gölün adı eskiden Eğrek Göl’dür.
Eğrek, “Hayvanların toplandığı yer” demektir. Köyün sığırları akşam otlaklardan
döndüğünde bu göl etrafında toplanırmış. Yerel ağızda “Eğreıcğöl”
zamanla Eğrigöl olmuştur.
Eğrigöl’ün ilk adı Takalı’dır. Bu adı Tekeli/Takalı
Türkmenlerinden almaktadır.
 |
| Halisarna Uydu Görüntüsü |
 |
| Alexander Conze Çizimi |
Halisarna Yerleşiminin Yeri: İzmir ili,
Bergama ilçesi, Eğrigöl Köyü sınırlarının içinde Eğrigöl Tepe üzerindedir. Tepe
Bakır Çay (Antik Kaikos) ile İzmir-Çanakkale Karayolunun hemen
yanındadır.
 |
| Halisarna Taş Ocağı Panoramik Görüntü |
 | |
|
 | |
|
 | |
|
 | |
|
 | |
|
Halisarna Tarihi: Halisarna tarihi Teuthrania tarihi ile birlikte
anılmaktadır. Birbirine çok yakın olan bu kentler Pergamon tarihi ile birlikte
hareket etmektedir. Bu yüzden bu maddede yazılanlar Teuthrania maddesi ile
aynıdır.
Herodotos MÖ.3000’li yıllarda bölgenin sular altında
olduğunu ve Kaikos’un taşıdığı topraklarla ovanın dolduğunu söylemektedir.
Araştırmacılara göre Kalarga Tepe zamanında bir adaydı. Başka bir ada da
Eğrigöl Tepe olmalıdır.
Kalarga Tepenin yanındaki Yeni Yeldeğirmeni
Höyük ise Tunç Çağından beri varlığını sürdürmektedir.
Xenophon eserlerinde birkaç yerde Teuthrania
adından bahsetmektedir. İlkinde Anadolu Pers egemenliğinde iken buraya atanan
vali Kyros merkezde bulunan imparatora karşı (Artaxerxés) isyan
eder ve ordusuna Teuthrania Beyi Spartalı Proklés destek vermiştir. Yine
Onbinlerin Dönüşü kitabında Helenlerin Paralı askerleri Karkasos Nehri yakınında
sıkışınca yardımına Halisarnes (Halisarna) ve Teuthrania
kuvvetleri yetişecektir.
Truva Savaşında Teuthrania Orduları Priamos’la
birlikte Yunanistan’dan gelen kuvvetlere karşı savaşmıştır. Mysia Bölgesinin
kenti olarak bilinen Teuthrania Plinius’a göre Aiolis kentlerindendir. Kent
Mysia Bölgesinde iken Aiolis göçlerinde belli bir dönem Aiollerin eline geçmiş
olmalı. Halisarna teraslarında rastladığımız Aiol keramik kırıntıları, bu
kentinde belli bir dönem Aiollerin egemenliğinde kaldığını düşündürmektedir.
Halisarna da Teuthrania gibi Pergamon Devletinin
gelişiminden sonra Kaikos çayının hemen kenarındaki konumuyla, bu alanı
kontrol eden bir konumda Pergamon’a bağlı bir “Hisar Kent” olarak
varlığını sürdüğünü düşünmekteyiz.
Büyük İskender’in Anadolu’yu fethi esnasında Pergamon
(Bergama), Teuthrania ve Halisarna karşı koymadan teslim olacaktır.
 |
| Keramik Alanı Panoramik Görüntü |
 |
| Keramik Alanı Zeytinlik |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
 |
| Keramik Kırıntıları |
Varlığını sonradan Alexander Conze’nin çiziminden
öğrendiğim Eğrigöl Tepenin en üst noktasında tepeyi kaplayan yapı
kalıntılarının çizimini gördüm. Bu kalıntıların durumu için yakın zamanda
burayı tekrar ziyaret edeceğiz.
Halisarna Kalıntıları İzmir Koruma Kurulu
tarafından 1990 ve 1994 yılında I.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak
tescillenmiştir.
 |
| Eğrigöl Tepe Yamaçları |
 |
| Eğrigöl Köyü |
 |
| Eğrigöl Köyü |
 |
| Halisarna Akropolis'ü |
 |
| Halisarna'dan Bergama |
 |
| Halisarna'dan Bergama |
Kaynakça: Bilge Umar- Mysia- İnkılâp Kitabevi -2006 / Ksenophon
–Anabasis ve Onbinlerin Dönüşü –Kabalcı -2011 / Mogens Herman Hansen ve Thomas
Heine Nielsen –An inventory of archaic and classical poleis –Oxford
Üniversitesi Yayınları -2004 / Alexander Conze –Altertümer von Pergamon -1912 /
Osman Bayatlı –CHP Bergama Halkevi Sayı:13 –Bergama’daki Köyler Eğrigöl-1944.
Taylan Köken
Değerli paylaşımlarınızın devamını dilerim.
YanıtlaSil