Taylıeli Köyü: Balıkesir İli, Burhaniye İlçesi merkezinin 7 km güneyinde kalmaktadır. 75 m rakımlı Taylıeli Köyüne İzmir-Çanakkale Karayolu üzerinden varılmaktadır.
i. Taylıeli Köyü Bakiyeleri
Köyün
merkezinde değişik noktalarda toplanmış mimari parçalar dikkati çekmektedir.
Şahindere Köyü yolu üzerindeki eski mezarlık[1]
alanında da birçok antik malzeme de ayrıca dikkati çekmektedir.
Taylıeli
Köyü merkezindeki mimari parçaları Dr. Aslı Saka doktora tezinde detaylı olarak
incelemiştir. Aslı Hanım bu mimari parçaları Genç Antik Çağ’a tarihlemektedir. Kısaca
değerlendirmeleri şöyledir.
“Mimari plastik parçaların nereden ve
nasıl toplandıkları bilinmemektedir. Mimari plastik unsurlar, üzerinde boncuk
ve makara bezemesi olan İon tipi başlıklar, mermer levha parçalarından
oluşmaktadır. Mimari unsurlar köy meydanında yer alan parkın içerisindeki
Atatürk heykelinin önüne gelişi güzel konmuştur. Bu alanda İon tipi başlık ve Attik tip kaide,
mermer sütun başlığıdır.
Pelitköy
ve civarında yoğunlaşmaya başlayan Bizans Dönemi mimari plastik unsurlarının
yaklaşık 3 km. kuzeyinde yer alan Taylıeli’ne kadar yayıldığı düşünülebilir.
Köy merkezlerinde teşhir edilen mimari plastik unsurların aynı yapıdan
geldiklerini söylemek zordur. Fakat Pelitköy ve ona bağlı olan Taylıeli’nin Geç
Antik Çağ’da aktif biçimde kullanılan bölgeler arasında olduğunu söylemek
yanlış olmayacaktır. Pelitköy ve yayılım alanı dışında bölgede Bizans Dönemi’ne
tarihlenen buluntuların en yoğun tespit edildiği ilçe ise Gömeç’tir.”[2]
Aslı Saka Hanımın
tespitlerinin haricinde köy meydanındaki belediye tesislerinin yanında
toplanmış mimari parçalar da bizim dikkatimizi çekmiştir. İşlik olarak
kullanılan işlenmiş kayalar, Bizans dönemi gri ve beyaz mermer sütunlar, granit
sütunlar bu noktada gözlemledik. Yine köy içinde birkaç noktada granit
sütunları tespit ettik.
ii.
Taylıeli Bahçearası Mevki
Tapu Kadastro Kayıtlarında
Bahçearası olarak isimlendirilen
kayalık mevkii zeytinlik vasfındadır. Şahindere Köyü yolunda, Taylıeli Açıkhava
Tiyatrosunu 300 m geçtikten sonra yolun solundaki kayalık alan Duvanlı Kaya olarak isimlendirilmiştir. Bu
alanla ilgili olarak bilgileri ise 2002 yılında bölgede yüzey araştırmaları
gerçekleştiren Prof. Dr. Engin Beksaç tarafından kısaca şöyle tanımlanmaktadır.
“Kaya
anıtı olma niteliğini taşıyan bir başka örnek de Taylıeli Köyü'nden Şahinler'e
doğru giden yol üzerinde, Taylıeli'nden çıktıktan sonra sol tarafta yer alan
Duvanlı Kaya' dır. Genel özellikleri itibariyle yolun her iki tarafına da
yayılan kayalık alanın tümünü kapsayan geniş bir alan oluşturduğu fark edilen
kompleksin ilk bakışta doğal olduğu izlenimini veren görüntüsü, dikkatli bir
incelemeyle insan eliyle yapılmış olması muhtemel bazı düzenlemeleri ortaya
koymaktadır. Şu anda iki grup olarak yol tarafından ayrılan kompleksin sağ
tarafta orman sahası içinde kalan ve bir gazino yapmak için bozulmuş bulunan
kesimi ardına gelen oldukça dik yamaçlarda pithos ve değişik keramik
kalıntılarının varlığı dikkat çekicidir. Bu kaya blokunun güneydoğu tarafında
bir oyuk, yoğun çalılıkların ardında fark edilmektedir. Fakat en ilgi çekici
oluşum, batı yönünde tam karşıya gelen yüksek tepeye doğru bakan cephede yer
alan bir niş ve altarı anımsatan düzenlemelerle birlikte kaya üzerinde
oluşturulmuş düzenlemelerde kendisini göstermektedir.”[3]
iii.
Taylıeli Su Kemeri
Taylıeli Köyü ve
çevresindeki son tespitler, Adramytteion Antik Kenti kazı başkanı Doç. Dr. H.
Murat Özgen ve ekibi tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmalarıyla yapılmıştır.
Ekibin tespit etmiş olduğu su kemeri hakkındaki bilgiler şu şekildedir.
“Burhaniye
İlçesi Taylıeli Mahallesi, Karşıyaka Mevkii Halitin Tepe olarak adlandırılan
alanda bulunan su kemeridir. Burhaniye’nin eski adı olan ve su kemerlerine
referansla taşıdığı‚ ‘Kemer’ isminin belgelemesini yaptığımız bu su kemerinden
geldiği düşünülebilir. Kemer, günümüze ulaşan kalıntılarından anlaşıldığı
kadarıyla 1.10 m. kalınlığında, 49.50 m. uzunluğunda kesintisiz bir biçimde
devam etmektedir. Eğim ile ilişkili olarak yüksekliği kuzeye doğru artmakta
olan yapı, kuzey yönünde yaklaşık 5 m’lik yüksekliğe kadar ulaşmaktadır. Duvar
örgüsü, bol harç kullanılarak belli bir standardı olmayan moloz ve kayrak
taşlar kullanılarak oluşturulmuştur. Yan yüzünde yer yer çökmeler olmasına
rağmen, yapı kesintisiz devam etmektedir. Ayrıca yapı boyunca, üst bölümden
aşağı doğru bir birikim yarattığı gözlemlenen tabakalaşmış kalker tortu
kalıntıları ve etrafa yayılmış su künkü parçaları yapının su kemeri olarak
kullanım gördüğünü doğrulamaktadır. Burada incelediğimiz yapı üzerinde
korunagelen herhangi bir kemer öğesi tespit edilmiş olmasa da, aquaductus
teriminin karşılığı olarak yapı, yapısal karakterinden bağımsız olarak işlevi
nedeniyle su kemeri şeklinde tarafımızdan adlandırılmaktadır. Tam olarak
kuzey-güney doğrultusunda uzanan yapının, konumu itibariyle doğrudan
Adramytteion’a yönelmiş olması kayda değerdir.”[4]
iv.
Taylıeli Mezarlığı Taş Ocağı
Taylıeli tarihi
mezarlığında Taylı Baba Türbesinin hemen arkasında kaçak kazılarla ortaya çıkan
bir taş ocağı net olarak görülmektedir. Türbenin bulunduğu tepenin hemen
arkasında, altından dere geçen sırtın olduğu yerde muhtemelen bölgedeki yerel
kullanım için açılmış bir taş ocağıdır. Bölgede benzerleri bulunan taş
ocaklarıyla ilgili Murat Özgen hocamızın yorumu şu şekildedir.
“Tespit
edilen taş ocaklarının nerdeyse tamamında görülür vaziyette oluklar, bir kısmında
ise çıkarılmadan kısmen yarım bırakılmış bloklar ve anakaya üzerinde taş
çıkarma sisteminden arda kalan düzgün hat sunan geometriler bulunmakta olup
bunlar, alanın niteliğini açıkça ortaya koymaktadır. 2015 ve 2016 yılı
tespitlerinde, Kızılcabayır Sırtı (Yıkıklar), Dutluca Merdivenli Kaya,
Taylıeli, Ören’in doğusunda kalan Yılanlı Tepe ve Pelitköy Mahallesi Boşnak
Tepe bu örneklerden günümüze en somut izlerini bırakan yerlerdendir.”[5]
Taylan Köken
[2]
Aslı Saka, Antik Dönemde Edremit Körfezi: Balıkesir İli Edremit, Havran,
Burhaniye, Gömeç İlçeleri Yüzey Araştırması, Ege Üniversitesi, Doktora Tezi,
İzmir, 2016.
[3]
Prof. Dr. Engin Beksaç, Balıkesir İli, Ayvalık, Gömeç, Burhaniye, Edremit ve
Havran İlçelerinde Prehistorik ve Protohistorik Yerleşmeler Yüzey Araştırması
2002, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Ankara, 2003.
[4] Doç. Dr.
Hüseyin Murat Özgen, Adramytteion Egemenlik Alanı 2015-2016 Yılları Arkeolojik
Yüzey Araştırması, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, Bursa 2017.
[5] H. Murat
Özgen, Aynı eser.