Arkeo Denemeler: Hatundere Köyü Kalıntıları / İZMİR / AİOLİS / Menemen

Hatundere Köyü Yeri: İzmir İli Menemen İlçesi sınırları içindedir. İzmir-Çanakkale karayolundan Menemen’i 12km. geçince, doğuya doğru 4km sonra Hatundere Köyüne varılır.

Hatundere Köyünün Yeri

Hatundere Köyü Kısa Tarihçesi: 1531 yılı Tapu-Tahrir defterinde ilk olarak ismine rastlanan Hatundere Köyü padişah hassı olarak geçmektedir. Konar göçer Yörükler tarafından iskan edilen Hatundere’ye bağlı mahalle isimleri ise şöyledir: Yamanköy, Efeyıkığı, Çağlardere, Karılarpazarı’dır.

Hatundere ve çevresi MÖ.600 yıllarından beri iskân görmektedir. Küçükkale ve Eşek Tepesi MÖ.600 –MÖ.300 yılları arasında Hellen-Aiol iskânı oldukları düşünülmektedir. (Prof .Dr. Ersin Doğer – İlk İskânlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi – Sergi Yayınevi -1998)

Hatundere Köyü ve Çevresi Araştırma Sonuçları:

A- Hatundere Köyü Girişi: Hatundere Köyüne gelmeden önce yol üzerinde kuzey yönünde Roma Döneminden kalma üç adet Tümülüs vardır. Bunlardan birinin soyulduğu tespit edilmiştir.

Yine yolun güneyinde mevcut dereye paralel su künkleri mevcuttur. Bunlar yol yapımı esnasında gün yüzüne çıkmıştır.

B- Hatundere Köyü: Köy evlerinin yapımında kullanılan antik taşlar bulunmuştur. Köylülerin ifadelerine göre bunlar Kilise Yıkığı’ndan alınmıştır.

Köyün camisinde de devşirme malzemeler tespit edilmiştir.

Devşirme Taşlardan Çeşme

Mezartaşı

C- Heybeli Tarla ve Dedemezarı: Köyün doğusunda bulunan Heybeli Tarla Mevkiinden Kilise Yıkığı’na kadar antik yol tespit edilmiştir. Ayrıca yol üzerinde bir mezar bulunmuştur.

Dedemezarı (Donanma Dede -E.Doğer) denilen yer ise Buruncuk Kalesinin karşısındadır. Burada Kyme bölgesinin güney sınırını gösterdiği sanılan OKM işareti tespit edilmiştir.

D- Kilise Yıkığı: Köylülerden alınan bilgiye göre, zamanında içinde heykeller de barındıran, günümüzde ise köylülerin taşlarını ev yapımı için aldığından dolayı, temel kalıntıları dahi kalmayan ve taş yığıntısından öte geçmeyen Kilise Yıkığı tespit edilmiştir.

E- Büyük Kale: Bu bölgenin en yüksek ve en sarp tepesinde içine pencere açılmış bir mağara ve iki sarnıç tespit edilmiştir. Gözetleme amaçlı kullanıldığı düşünülen yerin etrafında Bizans seramikleri ve çatı kiremit parçaları bulunmuştur.

Büyükkale Çizimi

F- Kiremitlik ve Karagöl: Birbirinden uzak olan bu iki yerde, tarih olarak Roma Dönemi sonlarından kalma ve çiftlik yapıları olduğu düşünülen kalıntıları içermektedir.

Karagöl Mevki

G- Efe Yıkığı ve Karılar Mezarlığı: Efe Yıkığı Mevkiinde 2mt duvarları ile apsisli bir yapının izlerine rastlanmıştır. Yıkıntıların ilkçağdan kalma askeri amaçlı bir yapıya ait olduğu düşülmektedir.

Karılar Mezarlığında (Karılar Pazarı da denmektedir) ise duvar işçiliği düzgün ve bir kulenin temeline rastladığımız yapının, örneklerine Peleponessos ve Lesbos’da rastlanan yerel toprak ağalarının çiftlik-kule yapılarından olduğu sanılmaktadır.

H- Kayraklı, Eşmece ve Kocaköşe: Karagöl’den Kocaköşe Mevkiine ilerlerken Kayraklı ve Eşmece mevkiinde antik yol izine ve su künklerine rastlanmıştır.

Kocaköşe’de bulunan yapı 10x10 mt ölçülerinde Roma Döneminden kalma bir kule yıkıntısıdır. Bulunduğu mevkii itibari ile buranın askeri amaçlı kullanımdan ziyade bir çiftlik-kule olduğu düşünülmektedir.

Kocaköşe Çizimi

I- Şaraphane: Burası ana kayaya oyulmuş olan üzüm presi teknesidir.

Şaraphane Çizimi

J- Damtaş, Küçükkale ve Koca Mehmet Tarlası: Alabahçe’den Küçükkale’ye antik bir yol üzerinden varılır. Küçükkale üç tarafı vadilerle çevrili, sarp bir tepede, MÖ.800’lerden Bizans Dönemine kadar kesintisiz iskân görmüş olan kalıntıları barındırmaktadır. Küçükkale’de sayısız antik yol ve savunma amaçlı duvar kalıntıları tespit edilmiştir.

Küçükkale’nin kuzeydoğusunda Damtaş olarak isimlendirilen bir düzlükte, bir zeytinyağı teknesi ve duvar izleri tespit edilmiştir.

Küçükkale’nin kuzeyinde Koca Mehmet Tarlasında ise Bizans Seramiklerine ve duvar izlerine rastlanmıştır.

K- Eşek Tepesi: Doğuda bir vadi ile Küçükkale’den ayrılan tepe olan Eşek Tepesi’nde ise buraya giden antik yol, sur duvarı parçaları ve bir kapı mevcuttur. Defineciler tarafından kaçak kazılar yapılmıştır. Bu çukurlardan birisi burada mevcut bir yapının temelini ortaya çıkarmıştır. Çevrede yapılan araştırmalarımıza göre, buranın MÖ.400’lerden önceye giden bir devire ait olduğu düşünülmemektedir.

Ek olarak buraları dere tepe dolaşan Serdar Turgut'un resimlerine yer vermek istiyorum. Ben yer isimlerini sayın Turgut'un isimlendirmesine göre belirteceğim. Ayrıca Hatundere Köyü'nün Facebook sitesinden de bazı fotoğraflar ilave ettim.