Kösedere Köprüsü / ÇANAKKALE / TROAS / Ayvacık – Kösedere Köyü

Köprünün Yeri: Çanakkale İli, Ayvacık İlçesi, Kösedere Mahallesi (Köyü) köy meydanını Gülpınar yoluna doğru geçince mevcut yeni köprünün yanında kalmaktadır. Köye adını veren Köse Dereyi geçmek için inşa edilmiştir.

Eski Cami Musalla Taşı

Musalla Taşındaki Köprü Yazıtı

Köprü Bilgileri: Kösedere Köyünü ziyaret ettiğimiz zaman hamam ve camiyi dolaştıktan sonra, caminin bahçesinde bulunan bir yazıt ilgimi çekti. Fotoğraflarını aldım. Betondan bir musalla taşının ön yüzüne konan yazıtın köprü yazıtı olduğunu öğrendim… Kösedere köyü hakkında bilgi toplamaya çalışırken, 2018 yılında Çanakkale bölgesinde yapılan kültür envanteri çalışmalarında Sayın Prof. Dr. Zekiye Uysal hocamızın Kösedere Köyü Osmanlı Yapıları çalışmasına ulaştım. Bu çalışmada yazıt hakkında bilgilerin, yıkılıp sadece ayak kısımları kalan köprüye ait olduğunu öğrendim. Köprü ve yazıt ile ilgili bilgileri çalışmadan aynen aktarıyorum: 

Kösedere köyünde iki yakayı birbirine bağlayan tarihî köprü yıkılmış olup, geriye sadece ayak kalıntısı ve kitabesi kalmıştır.

Köyün ortasından geçen Köse deresi üzerindeki mevcut köprü betonarme mimarisiyle yenidir. Buna karşılık, mevcut köprünün 15-20 metre doğusunda derenin kaynak tarafında, yayalara mahsus dar köprünün altındaki ayak kalıntıları tarihî köprüye aittir. Köprünün güney ayağının temel ve cephesinin bir kısmı kalmıştır. Derenin kuzey kenarındaki köprü ayağından sadece doğuya bakan sel yaranın (mahmuz) üst kısmı seçilebilmektedir. Gerisi toprak altında kalmıştır. Derenin genişliği, bazı yörelerde görüldüğü gibi tek gözlü bir köprüyle geçilmeye uygundur. Fakat aynı açıklığın küçük gözlü iki veya üç kemerle geçilmesi de mümkündür. Bu bakımdan derenin iki yanında kazı yapılmadan köprünün göz sayısı hakkında kesin bir şey söylemek olanaksızdır. Görülebilen kalıntı, köprünün kaba yontu taş kullanılarak yığma duvar tekniğinde inşa edildiğini göstermektedir.

Köprü yıkıldıktan sonra kitabesi alınarak, Kösedere Camii’nin önündeki musalla taşının kuzey cephesine yerleştirilmiştir. Mermer kitabe levhası 107 x 70 cm boyutlarındadır. Üst kenarının ortasında 14 cm yüksekliğinde alınlığı vardır.

Alınlığın ortasındaki oval kartuşun içine‚ Maşâallah ibaresi yazılıp iki yanındaki kartuşlara simetrik düzende ay-yıldız kompozisyonu yerleştirilmiştir. Kompozisyondaki yıldız motifinin sekiz kollu olduğu dikkati çeker.

Alınlığın altındaki asıl kitabe yüzeyi ince şeritlerle yan yana ikişer satırlık kartuşlar halinde yedişerden toplam ondört kartuşa bölünmüştür. Bunların içine işlenen ondört mısralık manzum kitâbe Türkçe olup, celî ta’lik hat ile yazılmıştır:

1- Asker-i hassada kol-yemîn İzzet Ağa

2- Kıldı ahd-i şeddî bu seyl-i hatırdan ta’yin

3- Eylemiş zâtını Hakk-ı hasîr ve müberrâta delîl

4- Sa’y ü efkârını âsâr-ı celîle ta’ayyîn

5- İşte ez-cümle bu cisr-i eser nevresim

6- Oldu şâyeste-i tersim ne eflâk ü zemîn

7- Sarf-ı nakdine hasir eyleyerek himmetini

8- İtdi bu tarz-ı bihîn üzre binâ cisr-i rasîn

9- Öyle bir cisr-i bihîn kavs-ı kuzah mertebe kim

10- Yaraşur resmini çarh-ı felek itse tahsîn

11- Mihr ü mâh-ı felek oldukça elhay-ı devvâr

12- Ola her pîşe-i endişesi hayrât-ı bihîn

13- Mihrî târîhini kavs-ı kuzaha nakş eyle

14- Tâk-ı eflâke münzâ oldu bu nev cisr-i metîn 1269

Kitâbeye göre orduya mensup bir kişi olan İzzet Ağa, bu sağlam köprünün projesini çizdirerek H. 1269 / M.1852-1853 tarihinde inşa ettirmiştir. Kitabenin yazıcısı (ketebesi) olan Mihrî’nin son iki satırda ebced hesabıyla da tarih düştüğü anlaşılmaktadır.

Kaynak: Prof. Dr. Zekiye Uysal, Çanakkale’nin Ayvacık İlçesi Kösedere Köyü’ndeki Osmanlı Yapıları, The Journal of Academic Social Science Studies, 2018, s.331-347.

Taylan Köken, Kasım 2021.