22 Mart 2014 Cumartesi

Halisarna Yerleşimi (Eğrigöl Tepe) / İZMİR / MYSİA / Bergama –Eğrigöl Köyü

Halisarna Adı: Antik Mysia Bölgesi yerleşimlerinden biridir. Teuthrania (Kalarga) Ovasını gören bir konumdadır. Sayın Bilge Umar Halisarna’nın Alisarna’dan gelme olduğunu belirtip bunun Luvi dilinde Ali-S(wa)-Arna olduğunu anlamının da “Ali’nin (denizin, ya da, tuzun) şifalı kaynağı” anlamına geldiğini belirtmektedir. Fakat yerleşimin Bergama girişindeki Cleopatra Hamamı olarak anılan ılıcaya denk geldiğini belirtmesi ise tamamen isim üzerinden tüme varım yöntemiyle yapmış olduğu hatalı bir değerlendirmedir. Yerleşim koruma kurulu tarafından Halisarna olarak tescillidir.      
Halisarna Panoramik Görüntü
Teuthrania Ovasından Eğrigöl Tepe
Teuthrania Ovasından Eğrigöl Tepe
Halisarna'dan Kalarga Tepe
Halisarna'dan Kalarga Tepe
Halisarna'dan Kalarga Tepe
Halisarna'dan Pergamon

Eğrigöl Adı: Eğrigöl köyü adını köyün girişinde bulunan çapı yaklaşık 100mt olan gölden almaktadır. Bu gölün adı eskiden Eğrek Göl’dür. Eğrek, “Hayvanların toplandığı yer” demektir. Köyün sığırları akşam otlaklardan döndüğünde bu göl etrafında toplanırmış. Yerel ağızda “Eğreıcğöl” zamanla Eğrigöl olmuştur.
Eğrigöl’ün ilk adı Takalı’dır. Bu adı Tekeli/Takalı Türkmenlerinden almaktadır.
Halisarna Uydu Görüntüsü
Alexander Conze Çizimi
Halisarna Yerleşiminin Yeri: İzmir ili, Bergama ilçesi, Eğrigöl Köyü sınırlarının içinde Eğrigöl Tepe üzerindedir. Tepe Bakır Çay (Antik Kaikos) ile İzmir-Çanakkale Karayolunun hemen yanındadır.  
Halisarna Taş Ocağı Panoramik Görüntü
Halisarna Taş Ocağı 
Halisarna Taş Ocağı 
Halisarna Taş Ocağı 
Halisarna Taş Ocağı 
Halisarna Taş Ocağı 
Halisarna Tarihi: Halisarna tarihi Teuthrania tarihi ile birlikte anılmaktadır. Birbirine çok yakın olan bu kentler Pergamon tarihi ile birlikte hareket etmektedir. Bu yüzden bu maddede yazılanlar Teuthrania maddesi ile aynıdır.
Herodotos MÖ.3000’li yıllarda bölgenin sular altında olduğunu ve Kaikos’un taşıdığı topraklarla ovanın dolduğunu söylemektedir. Araştırmacılara göre Kalarga Tepe zamanında bir adaydı. Başka bir ada da Eğrigöl Tepe olmalıdır.
Kalarga Tepenin yanındaki Yeni Yeldeğirmeni Höyük ise Tunç Çağından beri varlığını sürdürmektedir.
Xenophon eserlerinde birkaç yerde Teuthrania adından bahsetmektedir. İlkinde Anadolu Pers egemenliğinde iken buraya atanan vali Kyros merkezde bulunan imparatora karşı (Artaxerxés) isyan eder ve ordusuna Teuthrania Beyi Spartalı Proklés destek vermiştir. Yine Onbinlerin Dönüşü kitabında Helenlerin Paralı askerleri Karkasos Nehri yakınında sıkışınca yardımına Halisarnes (Halisarna) ve Teuthrania kuvvetleri yetişecektir.
Truva Savaşında Teuthrania Orduları Priamos’la birlikte Yunanistan’dan gelen kuvvetlere karşı savaşmıştır. Mysia Bölgesinin kenti olarak bilinen Teuthrania Plinius’a göre Aiolis kentlerindendir. Kent Mysia Bölgesinde iken Aiolis göçlerinde belli bir dönem Aiollerin eline geçmiş olmalı. Halisarna teraslarında rastladığımız Aiol keramik kırıntıları, bu kentinde belli bir dönem Aiollerin egemenliğinde kaldığını düşündürmektedir.
Halisarna da Teuthrania gibi Pergamon Devletinin gelişiminden sonra Kaikos çayının hemen kenarındaki konumuyla, bu alanı kontrol eden bir konumda Pergamon’a bağlı bir “Hisar Kent” olarak varlığını sürdüğünü düşünmekteyiz.
Büyük İskender’in Anadolu’yu fethi esnasında Pergamon (Bergama), Teuthrania ve Halisarna karşı koymadan teslim olacaktır.      
Keramik Alanı Panoramik Görüntü
Keramik Alanı Zeytinlik
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Keramik Kırıntıları
Halisarna Kalıntıları: Tepe yamaçlarında görünür bir kalıntı veya temel izi görülmektedir. Tepenin güney yönünde uzaktan da varlığını hissettiren bir düzlük vardır. Bugün bu alan zeytin bahçesidir. Bu alan üzerinde bol miktarda keramik kırıntısı göz batmaktadır.
Varlığını sonradan Alexander Conze’nin çiziminden öğrendiğim Eğrigöl Tepenin en üst noktasında tepeyi kaplayan yapı kalıntılarının çizimini gördüm. Bu kalıntıların durumu için yakın zamanda burayı tekrar ziyaret edeceğiz. 

Halisarna Kalıntıları İzmir Koruma Kurulu tarafından 1990 ve 1994 yılında I.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.
Eğrigöl Tepe Yamaçları
Eğrigöl Köyü
Eğrigöl Köyü
Halisarna Akropolis'ü
Halisarna'dan Bergama
Halisarna'dan Bergama
Kaynakça: Bilge Umar- Mysia- İnkılâp Kitabevi -2006 / Ksenophon –Anabasis ve Onbinlerin Dönüşü –Kabalcı -2011 / Mogens Herman Hansen ve Thomas Heine Nielsen –An inventory of archaic and classical poleis –Oxford Üniversitesi Yayınları -2004 / Alexander Conze –Altertümer von Pergamon -1912 / Osman Bayatlı –CHP Bergama Halkevi Sayı:13 –Bergama’daki Köyler Eğrigöl-1944.

Taylan Köken

1 yorum: