Phokaia’nın
Yeri: Phokaia
Antik Kenti İzmir İli Foça İlçesinin merkezine dağılmış konumdadır. Eski Foça olarak
anılmaktadır. İzmir-Çanakkale karayolundan tabelalar ile rahatlıkla gidebilmektedir.
 |
| Phokaia Antik Kenti Planı |
Phokaia Adı: Pausanias’a göre Klazomenai ve Phokaia kentlerini Yunanistan’ın
Phokis bölgesinden gelen İon göçmenleri kurmuştur. Dolayısıyla Aiolis
Bölgesindeki İonia kentidir. Bu yüzden Phokaia’nın anlamı “Phokis’liler
Yurdu”dur. Strabon ise kenti Philogenes önderliğindeki Atina’lılar tarafından
kurulduğunu söylemektedir.
Başka bir söylenceye göre,
Helen kolonileri bölgeye geldiğinde Foça’nın karşısındaki adalarda Akdeniz
Fokunun yaşam alanlarını gördükleri için bu kente “Fok Yurdu” anlamındaki
Phokaia adını vermiş olmalılar. Bu durumu bazı Foça paralarına işlenen fok
balığı betimlemelerinde de görmekteyiz.
Prof. Bilge Umar Phokaia’nın
Aiolis’ların kullanımında Phokaa olduğunu belirtmekte, Phokaia’nın
Luvi/Pelasgos dilinden gelme “Su-lak-yöre” anlamındaki Pa-uwa-ka
olduğunu söylemektedir. Gediz (Antik Hermos) ırmağı Foça’nın çok yakınında Ege
Denizine kavuşmaktadır.
 |
| İzmir Ark.Müzesi Phokaia Standı |
 |
| MÖ.590 Loutherion |
 |
| MÖ.100 Heykelcik Grubu |
 |
| MÖ.100 Heykelcik |
 |
| MÖ.100 Heykelcik Grubu |
Phokaia Kısa Tarihçesi: Phokaia’lılar Aiolis Bölgesinde kalmış ama İonia’yalılara bağlı olan bir
kenttir. Foçalılar Kyme’lilerle yapılan anlaşmayla Aiolis bölgesinin
ortasında varlıklarını sürdürebilmiş olmalılar. Bir İon Kenti olmasına rağmen
Aiolis Boyları da bu kentte iskân etmiştir. Foçalılar denizci bir kavimdir.
Birçok yerde koloni şehirler kurmuşlardır. En bilinenleri Fransa’daki Marsilya
(Antik Massalia veya Massalis) ve Çanakkale’deki Lampsakos
yani Lapseki’dir. Başka koloni şehirlerde Foça tarafından kurulmuştur. Bu
kentler Samsun’da Amisos, İtalya’da Elea (Velia), Korsika adasında Alalia,
İspanya’da Ampuria (Emporion) ve Mısır’da Naukratis kentleridir.
 |
| İzmir Sanat ve Tarih Müzesi Foça Standı |
 |
| İzmir Sanat ve Tarih Müzesi Foça Standı |
 |
| Oturan Afroditler Roma Dönemi |
 |
| Oturan Afroditler Roma Dönemi |
 |
| Oturan Afroditler Roma Dönemi |
 |
| Oturan Afroditler Roma Dönemi |
Persler Anadolu’yu işgal
etmiş, Harpagos komutasındaki bir ordu yöreye gönderilmiştir. Batı Anadolu’yu
ele geçiren Persler Kyros isteğine göre Lydia’lılara karşı ayaklanmadılar diye
bu orduyu göndermiştir. Fakat Foçalılar durumdan haberdar olup kurmuş oldukları
kolonilere gemilerle kaçarlar ve bomboş kente giren Persliler Athena Tapınağını
yıkarlar. Foça sönükleşmiştir.
MÖ.494 yılındaki İon
Ayaklanmasına sadece üç gemiyle katılırlar ama donanmanın komutanı Foçalı
Dionysios’dur. Atina Deniz Birliğine kısa bir süre katılmalarına rağmen bu
birlikten çıkıp Atina-Sparta Savaşlarında Sparta’dan yana tavır koyarlar.
 |
| Heykelcikler Arkaik Dönem |
 |
| Heykelcik Arkaik Dönem |
 |
| Askos MÖ.600 |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
 |
| Tabak Bizans Dönemi |
MÖ.190 yılında da bağımsız
olarak yaşamak isteyen Foçalılar, Seleukos’larla savaşmak için Anadolu’ya gelen
Romalılardan hoşlanmamışlar ve karşı gelmişlerdir. Bölgenin en büyük devleti
olan Bergama Krallığı MÖ.113 yılında tasfiye edilip Roma İmparatorluğuna
bağlandığında son kral III. Attalos’un gayri meşru çocuğu Aristonikos isyan
bayrağını açmıştır. Bu isyanda da Roma’ya karşı gelmişlerdir. Bu konuyu
detaylarıyla Leukai Antik Kenti maddesinde açıklamıştık.
 |
| Testi Roma Dönemi |
 |
| Testi Roma Dönemi |
 |
| Testi Roma Dönemi |
 |
| Testi Roma Dönemi |
 |
| Testi Roma Dönemi |
 |
| Kap Roma Dönemi |
 |
| Tabaklar MÖ.650 |
 |
| Tabak MÖ.650 |
 |
| Tabak MS.200 |
 |
| Şişeler |
 |
| Parfüm Şişeleri MS.300 |
 |
| Kase MS.200 |
Foça 1080’lerde kısa bir
süre Emir Çaka tarafından kurulan beyliğe bağlandı. Tekrar Bizans’a geçen Foça,
Bizans tarafından kıyı kesimleri korunamadığından dolayı 1275 yılında Cenevizli
iki kardeşe tımar olarak verilmiştir. Benedetto ve Manuele Zaccaria kardeşler
bölgede çıkarılan ve kumaş boyamda kullanılan şapı satarak zenginleşmişlerdir.
Foça hakimiyeti Bizans,
Cenevizliler ve Venediklilerin elinde sık sık değişmektedir. Son olarak 1455
yılında Osmanlı donanması kentin önüne geldiğinde, Ceneviz yönetimi kenti
savaşmadan verir.
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
 |
| Kap Parçaları Arkaik Dönem |
Genel Kaynakça:
Bilge Umar- Aiolis- İnkılâp Kitabevi -2002 / Ord.Prof.Dr. Ekrem Akurgal
–Foça Kazıları Kyme Sondajları / Prof.
Dr. Ömer Özyiğit –Phokaia’da Akurgal’ın Kazıları Işığında Son Dönem Çalışmaları
–Anadolu Dergisi -2003 / Prof. Dr. Ömer Özyiğit –Phokaia’da Son Kazılar / www.izmir.info/tr/foca
Taylan Köken
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder